2 Kasım 2014 Pazar

DIŞOĞUZ BAYPAZARDAN EKMEK FIRINI

Baking_Bread_in_Bai_Bazaar,_Dashoguz.

baking bread, Bai Bazaar, Dashoguz, Turkmenistan

TAMDYR AND CHOREK

SACRED WORDS "TAMDYR" AND "CHOREK"

The first thing is a clay stove for baking bread and the second one is bread it self. But these words' meanings in Turkmenistan are much broader than their direct sense, they are considered to be sacred notions

Ikar PASEVIEV, journalist

HIGH flame flew up to the sky, and dry stalks and boxes of cotton blazed up. But then flame settled and disappeared. Only the stove's mouth shone brightly and a woman bent over it plunging her hand with raw chorek and applying it to heated clay. Some minutes flew by and themaster took brown aromatic scones as if pierced by sunlight out of the stove. The first scones broken into pieces were given to the children gathering round the tamdyr. Then she bent over the heated stove again putting new choreks into it.
    "At all times for Turkmens bread comes first", the famous Turkmen writer Ata Durdiyev, the author of the historical bestseller "Keimir Kyor" tells". In Turkmen folklore there is a proverb: "Bread is the king of everything . Since childhood we have been inculcated in quivering at titude to bread: if you drop even a tiny piece of it, you should pick it up immediately and put it aside for crumbs not to be trampled down.
    My grandmother brought up all our family of about fifty people living in the same yard. She put a piece of bread under pillows of those who were ill, feeble or afraid of something at bedtime to protect them from evil spirits. In the morning it was eaten. Being young I often go to business trips throughout Turkmenistan and my granny always put a piece of chorek into my bag. At first I wondered why but she answered: "It is not food only, chorek will be your fellow — traveller, and protect you".
    Then I got to know that setting of a Turkmen always took a piece of chorek as a talisman.
    No one from the children of the family had a right to open sachak (a table-cloth which chorek is wrapped up in). They had to ask their mother who made it herself and broke off a two-finger piece of chorek. We were inspired with the rule that it would never do to take bread being unwashed, you must be high-minded as if you go to mosques.
    It is interesting to know that bread remains clean if it is dropped byaccident to the dust. Durt does not stick to it as if it were sacred. Once I was told a story . In one of Turkmenistan's districts there was a leader respected by all, a hereditary peasant. Once he came to a village school. While going along the corridor accompanied by his assistants, teachers and students he suddenly noticed a piece of chorek had dropped by somebody. Immediately he picked it up and put into his mouth. Then he began chewing and went on the conversation. Witnesses were impressed. Many years have passed but that event is still told from mouth to mouth.

    Tamdyr itself as well as bread is considered to be sacred. No one Turkmen makes up his mind to destroy a tamdyr, even very old, ramshackle and neglected. He will not do it even if its owner is not against it. Coming up to a tamdyr Moslems read their prayers.
    In the past some large families built one good tamdyr. I remember how my mother sent me to know who was the last to bake bread. So, fuel was saved, the stove was heated once and then the heat was kept up. It also showed good-neighbourhood of villagers. When an old traveller came to a strange village and saw many tamdyrs, he shook his head, because there people were not friendly. Many tamdyrs were a bad sign. Individual farmers were not in respect because severe conditions made Turkmens live in communities to overcome troubles together. Every woman opening a new sack of flour shared the first bread with her neighbours, it was "khudayoly" (sacrifice).
    Since olden days in peasants' farms of Turkmenistan Kharman-toy (Harvest Day) is celebrated at threshing-floor after threshing. They prepare dograma, a national dish make from scones crumbled, pieces of roasted meat and onions. Different games, the races, wrestling, concerts of bakhshis (folk-singers and musicians) are held.
    At present much is done for fulfilment of the Presidential State Programme "Grain". Its main aim is to grow enough wheat to refuse from its import and supply the people with bread of high quality. And since olden days every Turkmen family considers that if they had six sacks of grain they would live comfortably for a year.

İÇİ DOLDURULAN KEDİ

Içi Doldurylan Kädi

07/10/2013

Içi Doldurylan Kädi

4 adamlyk

500 gr sygyr ýa-da goýun eti
1 sogan
1 kelem ýapragy
1 kartoşka
1 käşir
1 pomidor
1 bolgar burçy
3 diş sarymsak
2 nahar çemçesi dogralan ter şibit
2 nahar çemçesi dogralan ter petruşka
1 çaý çemçesi duz
¼ çaý çemçesi gara burç
¼ çaý çemçesi iri gyzyl burç
4 nahar çemçesi ösümlik ýagy
4 nahar çemçesi suw
1 kädi (1.5 kg)

1. Eti we gök önümleri dogramaly. Ete duz, gara we gyzyl burç sepmeli.

2. Saja ýag guýup, aram otda goýmaly. Ýag gyzyp başlanda, onuň içine dogralan eti we sogany atmaly. Sajyň gapagyny ýapyp, eti aram-aram bulap, ýumşaýança (20 minut) bişirmeli.

3. Etiň üstüne kelem, kartoşka we käsir atyp, gazanyň gapagyny ýapmaly. Gök önümler ýumşanda, sajyň oduny öçürmeli we etli garyndynyň üstüne galan gök önümleri atyp, suw guýup, gowy garmaly.

4. Kädiniň sapynyň daşyndan togalak kesmeli. Kädiniň çigitlerini aýryp, kädini etli garyndy bilen doldurmaly we gapagyny ýapmaly. (Kädiniň çigidini guradyp, gowrup, çigitläp bilersiňiz).

5. Kädiniň aşagy ýanmaz ýaly, ony iki gat ojak kagyzy ýazylan taba geçirmeli we ojagyň ortaky gatynda goýmaly. Kädini 250°C (482°F) gyzgynlykda 1 sagat töweregi bişirmeli. Soňra kädi öçürilen ojagyň içinde 20 minut durmaly. Kädiniň bişenini bilmek üçin oňa pyçagyň ujuny çümdürip görmeli.

6. Kädi dilimlenip ýa-da onuň löti etli garyndy bilen garylyp, saçaga äberilýär.

PİŞME

Süýtli Aş

Meñ özüm süýdi şeýle içmägi halamasamam; her tüýsli süýji tagamlarda, naharlarda hezil edip iýýän...

Ýöne süýtli aş edip içmän eýsem myhmanlarada hödürlenip bilinäýjek bir lezzet edeýin diýseñiz baş üstüne...

Bize gerekli zatlar:

· 4 suw stakan süýt

· 1 suw stakan şeker

· 2 çorba çemçe pet (krahmal)

· 1/2 suw stakan bürünç

· 1+0.5 stakan suw

· 1 paket wanilin

· 1 ýumurtga sarysy

Taýýarlanyşy:

1. Bürünji ýuwup süzüñ. Bişirjek gabyñyza 1, 1/2 stakan suw bilen gowy ýumuşaýança arada garyşdyryp bişiriñ. Gerek bolsa ýene-de suw guýup bilersiñiz (eger tüwileri gaty görseñiz).

2. Süýdi, şekeri, waniliny başka bir tenjerä goýup gaýnadyñ.

3. Bürünçler ýumşap başlandan soñ süýtli gabyñ içine geçiriñ we garyñ.

4. Krahmal we ýumurtgañ sarysyny az miktarda suw bilen pürüzsüz bolýança dek garyştyryñ. İnce şekilde döküp süýtli garyşyma goşuñ. Bir salym ýene gaýnadykdan soñra ojaktan alyñ.

5. Kiçi käselere ýerleşdirip biraz sowaşyp başlandan soñ sowadyja goýuñ. Bir-iki sagat geçeninden soñ arzuwuñyza görä üstüne hoz, dalçyn (korisiya) sepip bilersiñiz.

Işdäniz açyk bolsun!!!

http://saaynasy.blogspot.com.tr/2012/09/suytli-as.html#more

TÜRKMEN MANTISI

Manty

Hawa, bir ýyl daşarýurtda galanymyz üçin biziñ janymyz manty isledi. Bizem dost

ýarlarymyzy çagyryp manty bişirmäge karar berdik. Haýal edmän bize gerekli zatlary

saýaly

Hamyry üçin:

- 3 stakan un

- 1 ýumurtga

- 2/3 stakan suw (mylaýym bolsa has gowy)

- ½-1 çaý çemçe duz

Içi üçin:

- 500-600 gr gyýylmys et (ýa-da elde kiçi-kiçi dogralan et)

- 1 uly sogan

- 1 çaý çemçe duz (arzuwa görä gara burç, gyzyl burç)

- 70 ml suw

Uly gabyn içine suwy, duzy, ýumurtgany goşup elimiz bilen gowuja garyşdyraly. Hamyr gaty ýumsak bolmaly däl sebäbi, ýaýamyzda oklawa ýapyşmagy öñlemeli. Taýýar hamyry men kagyz peçete ölläp ýapýaryn, ony bir paketa salyp ýa-da üstüne tabak goýsanyzda bolar.

Hamyr diñlenýänçä uly (garmaga añsat bolar ýaly) gabyñ içine eti, inçe dogralmyş sogany, duzy, burçlary hemmesini basyşdyryp garmaly. Birazdan suwy az-azdan guýup ýenede bir gezek garyşdyrmaly. Indi bükmäge başlabermeliJ Men başardygymdan 2 şekilde bükülmesini size düşündirtmäge synanşşak.

Hawa, hamyry 2-3 bölege aýyrsak ýaýamamyzda has ansat geler. Bir bölegini inçe boldugyça açanymyzdan soñ olary dörtburçşeklinde kesişdirmeli.

Soñra etleri bir doly çaý çemçe ýaklaşygy (dörtburçyn ululygyna, kiçiligine bagly şekilde) goýup iki garşylykly burçlary birleşdirmeli şol şekilde galan iki garşylykly burçlary bir ara getirenimizden soñ suratdaki görünişi ýaly daşynda galan dört sany burçlary ýene bir gerek tegeläp birleşdirmeli.

Ikinji bir usul mamamyñ maña çagakam öwretdigi usul, añsadyna ol gelýärdi.

Bildigimiz dörtburçy saçak ýapyşymyz ýaly mantyny hem büküp bolýar. Gapdallary açylmaz ýaly basyşdyryp gowuja ýapmaly daşyny. Bu aradamantygazanyñ suwuny guýup oda goýulsa gowy bolar. Hemme mantylar bükülenden soñra mantygazany ýag bilen gowuja ýaglamaly (men mesge ulanýaryn) we mantylary bir-birine ýapyşmaz şeklinde ýerleşdirip, gapagyny ýapyp, gaýnar suwuñ üstüne goýmaly. Bişme zamany 40-45 minut. Arzuwa görä ýanyna sarymsakly ýa-da sarymsaksyz gatyk hödürlenebiler.

Işdäñiz Açyk Bolsun!!!

http://saaynasy.blogspot.com.tr/2012/09/manty.html#more

BULAMAK

Bulamak bişirjek bolup otyrys gatan nanlarymyzy ýerlemek üçin. Gerekli zatlar:
1) Suw
2) Mäş
3) Kädi
4) Kartoşka
5) Sogan
6) Gatan türkmen çörek (in sonunda)

Sogany gowuryp, üstüne gaýnag suw guyanymyzdan soň kadi kartoşka we mäşi hem arassalap atyas. Biraz goyalandan soň gowja garyp durmaly düýbüne tutmaz ýaly, Goýulyk derejesini öz islegiňe görä edip, tabaga guýup alybermeli saçaga.
Işdäňiz açyk bolsun!

DOĞRAMA ÇORBASI

Gerekli önümler: 1 kg. et, böwrek, ýürek we öýken.
Eti, ýüregi, böwrekleri, öýkenleri we sogany ownuk böleklere dogramaly we ony pessejik otda gaýnatmaly. Taýýar bolmazdan 15 min. öň çorbanyň içine dogralan pomidor, duz we burç goşmaly. Iýmezden öň etleri we täze ýapylan çöregi ownujyk böleklere bölüp, çanaga guýmaly we üstüne dogralan sogan sepip çorbany guýmaly.

http://lebapkitchen.tm.iatp.net/ ADRESİNDEN ALINTIDIR

GEREKLİ MAHSÜLLER: 1 kg et, böbrek, yürek ve akciğer(öfke)

Eti,yüreği, böbrekleri, akciğerleri ve soğanı ufanık

Bölüklere/parcalara doğramalı ve onu ocaktaki atete kaynatmalı

Hazır olmazdan 15 dk önce çorbanın için doğranmış/doğranan

Domates,tuz ve biber katmalı/koşmalı (koşmak=katmak şirk/eş koşmak gibi)

Yimezden önce etleri ve taze/yeni yapılan çöreği ufancık/ufacık bölüklere bölüp

Çanağa koymalı ve üstüne doğranmış soğan sepip çorbayı koymalı

HOREZMLİ GOYUN ETLİ UN AŞ

Gerekli önüçler: Hamyr üçin-500 gram un, 1 bulgur suw, 1 çaý çemçesi duz
Çorbasy üçin-1 kg. goýun eti, 2-3 sany sogan, isleg boýunça duz
Sous üçin-50 gram eredilen iç ýag, 1 bulgur turşy süýt, isleg boýunça duz we bur?. Goýun etini uly bölekleýin gaýnadyp, ownuk böleklere bölmeli. Hamyr ýugrup,bölekleriň meýdany 10x10 sm we 2 mm. galyňlykda bolar ýaly ýaýmaly-da et çorbasynda bişirmeli. Soňra un aşy gazandan süzüp alyp, çanaga guýmaly we üstüne ownuk dogralan eti we turşy süýy sousyny guýmaly. Turşy süýt sousyny şeýle taýarlamaly: iç ýagy gyzgyn sajy? üstünde eredip, oňa turşy süýdi, duz we gara burç goýmaly-da goýy bolýança garmaly.

GATLAKLI İŞLEKLİ

Gerekli önümler: 6 bulgur un, ýarym litr süýt, 2 ýumurtga, 4 nahar çemçesi ösümlik ýagy, 2 çaý çemçesi duz, 600 gram et, 200 gram guýrjk ýagy, 3 düýp sogan, 1 pomidor, garaburç we duz.
Taýýarlanylyşy: hamyr ýugurjak gabyňyza süýdi, ýumurtgany, duzy we bir çemçe ýagy guýup, mazaly garmaly. Iki gezek elenen uny ýaňky garyndynyň üstüne guýup, hamyry ýumşagrak ýugurmaly.
Hamyr demini alýança, içine salynjak eti we guýruk ýagy elde ownuk dogramaly. Sogany ýukadan uzyn kesişdirmeli. Pomidory hem ownuk dograp goýmaly-da, geregiçe duzdur burç sepip garmaly we üçe bölmeli. Ýarym sagat geçensoň, basyrylan hamyry üçe, onuň her sepip garmaly we üçe bölmeli. Ýarym sagat geçensoň, basyrylan hamyry üçe, onuň her bölegini ýene-de ikä bölmeli. Bölekleriň biri ulurak, beýlekisi kiçiräk bolmaly. Soňra olary aýratynlykda ýaýyp, hersine ýag çalmalyda, aş kesilendäki ýaly duýrlemeli we bir ujundan başlap togalamaly. Soň togalanan hamyry täzeden ýaýyp, uluragynyň üstüne etiň üçden birini endigan ýazmaly. Beýleki ýaýylan hamyry etiň üstüne ýapmaly. Aşaky hamyryň gurasyny ýokarky hamyryň üstüne çalaja epläp, gyralaryny bökmeli.
Işlekli bişirmek üçin niýetlenen uly saja ýerleşdirilip, ody ýetirilen tamdyra közden ýokarrakda durar ýaly edip salmaly we tamdyryň agzyny ýapmaly. 8-10 minutdan soň, ony beýlesine agdarmaly. Siz i?leklini gazyň gyzdyrylan howurpejinde hem bi?irip bilersiňiz. Onda işlekliniň iki tarapy-da deň gyzaryp. 20-25 minut çemesi wagtdan soň işlekli taýýar bolar. Eger siz gazyň üstünde bişirmek isleseňiz, onda ony sajyňyzyň ölçegine görä ululykda ýasamaly. Ilki bükülen ýüzüni aşak edip saja atmaly. Ol bişenden soň beýlesine agdarmaly. Çyzaransoň işlekli taýýar bolar.

Gerekli malzemeler
6 bardak un, yarım litre süt, 2 yumurta, 4 yemek kaşığı yağ, 2 çay kaşığı tuz, 600 gr et, 200 gr kuyruk yağı, 3 baş soğan, 1 pomidor, karabiber ve tuz

Hazırlanışı;
Hamur yuğrulacak kabınıza sütü, yumurtayı, tuz ve bir kaşık yağı koyup iyice karmalı, elediğimiz unu bu karışımın üstüne koyup, hamuru yumuşakça yoğurmalı
Hamur demini, tavını alıncaya kadar, içini salınacak eti ve kuyruk yağı ufak doğranmalı
Soğanı yukarıdan uzun kesmeli, pomidoru hem ufak doğrayıp koymalıda gereğince tuz, biber serpmeli ve karmalı ve üçe bölmeli,
Yarım saat geçtikten sonra, hamuru biraz yoğurup üçe bölmeli
yarım saat daha geçtikten sonra her böleğini yine ikiye bölmeli , böleklerin biri büyük biri küçük olmalı
Sonra onları yastağaçda yazıp her birine yağ çalmalı, ve sigara böreği gibi dürmeli ve bir ucundan başlayıp gülböreği gibi dolamalı
Sonra dolanan hamuru yeniden yazıp, büyükünün üstüne etin üçte birini yaymalı.
Küçük parçayı aynı şekilde yapıp yapılan etli hamurun üstün kapamalı
Aşağıdaki hamurun kıyılarını yukarıdaki hamurun üstüne çıkartıp kıyılarını bükmeli
İşlekli pişirmek için niyetlenip yakılan büyük tepsiye yerleştirilip közün üstünde duracak şekilde tandıra koymalı ve tandırın ağzını kapamalı
8-10 dakikadan sonra onu tersyüz etmeli
Siz işlekliyi ev fırınında guzinada pişirebilirsiniz
Onda işleklinin iki tarafınıda denk kızarıp 20-25 dakika geçtikten sonra işlekli hazır olur
Eğer söz onu guzina yada ev fırınında yapacaksınız ölçeğine göre büyüklükte yapmalı
Önce bükülen yüzüni aşağıya verip saça atmalı o pişenden sonra çevirmeli
Kızardıktan sonra işlekli hazır olur

işlekli, somsa, çişlik we başga-da birnäçe türkmen tagamlary

"Garbanyşhana" stansiýasy

Çap edildi 05.09.2013

Aşgabat-Mary demir ýol liniýasynyň ugrunda ýerleşýän Duşak stansiýasy ilat arasynda “Garbanyşhana” stansiýa hökmünde tanalýar. Stansiýada ýolagçylar üçin işlekli, somsa, çişlik we başga-da birnäçe türkmen tagamlary bilen bir hatarda, öý şertlerinde taýýarlanan düýe çaly hem hödürlenýär. <br> <br> Aşgabatdan otla münen ýolagçylaryň köpüsi Duşakdaky stansiýada saklanyp, çaý-çörek edinýärler. Belki-de şol sebäpdendir, otly beýleki stansiýalaryň aglabasynda 2 ýa 5 minut säginse, Duşak stansiýasynda 15 minut saklanýar.